Czy są jeszcze jakieś remedia na czarty i czary? Jak włosów pozbyć się y znowu nabyć? Na takie, wydające się dziś dziwne pytania i na wiele innych odpowiada pierwsza polska encyklopedia powszechna, czyli Nowe Ateny Chmielowskiego, wydane w 1745-1746. Jedni oceniali ją krytycznie, a inni znajdowali w niej cenne źródło wiedzy. Można się zastanawiać, czy to są dziwne pytania,czy należy wierzyć w złe oko. Jak się przed tym chronić? Nauka i technika zrobiły wielkie postępy, ale co mamy zrobić z czyimiś złymi życzeniami? Zamknąć oczy i powiedzieć, że ich nie ma? Skoro jednak są, to powinniśmy mieć stosowne środki przeciw nim. Współczesna nauka, chyba z zazdrości, określa je pejoratywnie - zabobony. Czy to znaczy, że zabiegi chroniące nas przed złem to gusła, bo zło po prostu nie istnieje? Encyklopedia Chmielowskiego zawiera dużo wyczerpujących i wiarygodnych wiadomości, a także charakterystykę poszczególnych narodów. Ma układ tematyczny. Informacje z kilkunastu dziedzin, zaczerpnął od ponad stu autorów, poczynając od starożytnego historyka Pliniusza Starszego. Wiele z nich opatrzonych jest przez Chmielowskiego niepozbawionym krytycyzmu komentarzem. Bywało, że wkładał własne przemyślenia w usta autorów antycznych. Poza hasłami dzieło zawiera wiele opowieści, anegdot i osobliwości, takich jak opisy potworów, na przykład smoków, cyklopów i blemmjów (!). Historie te, jak się współcześnie przyjmuje, miały przede wszystkim na celu wzbudzenie ciekawości u czytelnika. To z Nowych Aten pochodzi słynne powiedzenie: KOŃ jaki jest, każdy widzi.